در دنیای کنونی زندگی که متفاوت از زمان های گذشته است پدیده های جدید متنوع و به هم پیچیده آنچنان فراوان و نو به نو شده اند که دانایی ها، توانایی ها و امکانات را اجتناب ناپذیر می کند. البته این دانستنی ها و مهارت ها باید قادر باشند امنیت روانی و احساس زیبایی دوستی را در مواجهه با مشکلات زندگی تضمین کند. در روند استفاده از امکانات در راه مقابله منطقی و فراگیر مسایل دنیای جدید به خصوص نگرش های جوانان باید از اصول بهداشت روانی استفاده نمود، چرا که نوجوانان ما نیازمند فضای شاد برای شاداب زیستن هستند.در شرایطی که اکثر منازل شهری تبدیل به آپارتمان های کوچک و به دور از فضاهای بازی شده است.حداقل کاری که می توان در تامین بهداشت جسمی و روحی فرزندان داشته باشیم ایجاد فضای مفرح و شاد ی بخش در مدرسه است.زیرا اگر فضاسازی مناسبی در مدارس انجام شود به شاد زیستن فرزندان خود کمک بسیار مهمی خواهیم کرد.
برای دست یابی به تحقق آرمان های مربوط به شاداب سازی مدارس باید تحولات جدی در نگرش مدیران و مسئولان نظام آموزش و پرورش ایجاد نمود.در واقع شاداب سازی مدارسرا باید در ابعاد ظاهری و ابعاد معنوی جستجو کرد.
در مقاله حاضر ابتدا به معنای شاد بودن از دیدگاه قرآن و ائمه معصومین(ع) و روانشناسانپرداخته، سپس از دیدگاه نظام آموزش و پرورش به این موضوع اشاره شده و در پایان راهکارها و پیشنهادات مناسب جهت ایجاد مدرسه شاد و با نشاط ارائه گردیده است.
مدرسه نیز خود از یک روح سرشار برخوردار است،این موضوع به ندرت مورد تایید قرار می گیرد،و در عوض مدرسه به صورت یک ماشین و یا یک کارخانه شناخته شده است.در مدرسه می توان دانه جست وجو گری و پرسش را در زمین فکر و اندیشه نسل کوچک و کم سال کاشت تا این دانه رشد کند،همراه او بزرگ شودوزندگی بزرگسالی او را از زود باوریها،ساده اندیشی ها،بی دقتی ها، تقلیدها ،پیروی هاو باری به هر جهت گذراندن ها نجات دهد.درعوض او را انسانی متفکر،منطقی،فکور،اندیشمند،علت جو ،هدفدار،خواهان حقیقت بار آورد.هیچ نسخه ای برای توسعه و پرورش مقدس و یا یک مدرسه شاد و با روح و سرزنده وجود ندارد به هر حال ما میتوانیم شرایطی را به وجود آوریم تا اجازه پرورش روح را بدهد و ایجاد نشاط نماید.روشهایی برای فعال کردن مدرسه و کلاس ارائه میشود امید است که این روشها باعث شود شوق و انگیزه ی بیشتری در دانش آموزان بوجود آیدو نشاط بیشتری احساس شود.
برخی از اقداماتی که کارکنان مدارس می توانند انجام دهند عبارتند از:
۱-تشخیص اهمیت مطالب غیر کلامی
۲-توجه به زیبایی محیط آموزشگاه و کلاسهای درس
۳-نقل داستانهایی در باره مدرسه
۴-برگزاری جشنها و مراسم مذهبی
۵-حقیقت و اعتبار
۶-پرورش و تقویت بیان
۷-پرورش روح دانش آموزان
۸- شناسایی علتها به جای توبیخها
احترام به خود: به جنبه های خوب و مثبت خود بیشتر توجه می کنند و محدودیت هایشان را می پذیرند.
خوش بینی: افراد سرخوش به جنبه های روشن و مثبت حوادث نگاه می کنند و انتظار دارند نتیجه کار خوب باشد و هر گاه چنین نشود، آنان شکست و ناکامی خود را امری کوچک و گذرا تلقی می کنند و می کوشند راه حل تازه و بهتری برای مشکل خود بیابید.
در نگاه قرآنی، مراحل متعالی و برتری از کمال وجود دارد ، این مراتب از کمال با بهجت و سروری نامتناهی و بیکران همراه است ، از طرفی انسان نیز موجودی است که شایسته این شادی و رضایت و خشنودی میباشد ، لذا انسان سعید که سرور و شادی همیشگی و مستمر دارد هرگز به شادی مقطعی و گذرا دلخوش نبوده و بسنده نمیکند.
مشخصه شادی مستمر و سعادت حقیقی این است که دائمی بوده و برای آن کرانه ای نمیتوان تصور کرد ، حال آن که شادیهای گذرا ، محدود به یک مقطع بوده حضوری غیردائم و لحظه ای داشته و بعضاً به حالت مقابل خود، یعنی غم واندوه مبدل میگردد.
مطابق تعابیر دینی جایگاه شادیهای طبیعی و دنیوی که با لذات مادی و محسوس همراهند در زندگی مادی است و جایگاه شادیهای معنوی و اخروی در بهشت های مختلفی است که در طول یکدیگر قرار داشته و برترین آنها در عالیترین بهشت ما یعنی جنت رضوان الهی، همان بهشتی که خداوند سبحان در آن حضور داشته و زیبایی و جمال خود را در آن آشکار ساخته است، جای دارد.
قرآن کریم ، در مورد شادی که احساسی ضروری برای انسانها محسوب میشود مطالب بسیاری بیان نموده است.
تعابیر این کتاب مقدس با شادیهای دنیوی مخالف نیست، بلکه مهم نوع شادی است، شادیهایی که لطمه به دیگران میزند و یا دارای قبح اخلاقی و مذهبی میباشد و در تضییع حقوق خداوند، خود فرد و سایر افراد نقش دارد ، در نظر قرآن کریم نکوهیده و دارای عذاب اخروی میباشد. اما شادی برای تفریح در صورتی که قبح اخلاقی نداشته باشد در نظر قرآن کریم اشکالی ندارد.
گشت و گذار در طبیعت و مشاهده نعمتهای زیبای خداوند موجب شادی و آرامش درونی میشود وانسان را از حالت غم و افسردگی رها میسازد که علاوه بر درک تجربی، این مطلب در بسیاری از آیات قرآن بیان شده است .
در شرایطی که بیشتر خانههای شهری تبدیل به آپارتمانهای کوچک و به دور از فضاهای بازی شده است، حداقل کاری که میتوان برای تامین بهداشت جسمی و روحی كودكان و نوجوانان داشته باشیم، ایجاد فضای شادیبخش در مدرسه است.
دانشآموزان چندین ساعت از روز را در مدرسه میگذرانند و اگر فضاسازی مناسبی در مدارس انجام شود، به شاد زیستن فرزندان خود کمک کردهایم.
شاداب سازی مدارس را باید در ابعاد ظاهری و ابعاد معنوی جست و جو کرد. همچنین برای دستیابی به تحقق آرمانهای مربوط به شاداب سازی مدارس باید تحولی جدی در نگرش مدیران و مسئولان نظام آموزش و پرورش ایجاد شود.
براى این که سلامت جسمانى و روانى کودکان، دانشآموزان، اطرافیان و خودمان حفظ شود، باید سعى کنیم با شناسایى عوامل مؤثر بر شادى، موجبات تقویت عوامل مثبت و تقلیل عوامل منفى مؤثر بر شادى را فراهم کنیم.
از آن جا که شادى بزرگترها عامل مؤثر در شادى و نشاط کودکان است و اولیا و مربیان غمگین نمى توانند فرزندان و دانشآموزانى شاد تربیت کنند، با ارائه نظام اعتقادى درست براى دستیابى به شادى، مى توان به افزایش شادى در میان افراد جامعه کمک کرد. به این ترتیب مردم مى توانند تغییرى مثبت در زندگى خود به وجود آورند، احساس پیشرفت و لذت در زندگى داشته باشند و به شادى دائمى دست یابند و فقط در این صورت است که مى توانند شادى را در وجود فرزندانشان نیز پرورش دهند.
سیراب نشدن فرزندان از محبت و عاطفه کافی، بی تعادلی روحی و روانی را بهدنبال دارد. ناآشنایی خانوادهها با روشهای مؤثر تعلیم و تربیت را میتوان با آموزش احساس مسئولیت در برابر خود، خانواده، واقع بینی همراه با نگرش مثبت، تقویت روحیه همکاری و کار گروهی، آموزش مهارتهای زندگی، تقویت مهارت ادراکی و. به کمک تمامی دستاندرکاران محیط آموزش تا حدود زیادی حل کرد تا در نهایت محیطی شاداب و البته قانونمند ایجاد شود و فرزندانی مفید، هدفمند و کاربردی پرورش یابند.
مدارس، تامینکننده نیروی کیفی جامعهاند، نه فقط تامینکننده تعداد زیادی نیروی انسانی که بهعنوان تحصیل کرده، روانه جامعه میشوند. پس شناسایی و ایجاد زمینه برای رشد خصایل ممتاز بشری، اولین دغدغه دستاندرکاران تعلیم و تربیت در فعالیتهای علمی یا فرهنگی است که باید با تمام وجود، خود را وقف ایفای این وظیفه سنگین کنند.
نشاط و شادابی در مدرسه باعث رشد و تکامل همه ابعاد وجودی یک دانشآموز در بعد جسمانی، شناختی، عاطفی، اخلاقی و معنوی میشود. چنانچه یک بعد از این ابعاد دچار صدمه شود، یا مورد غفلت قرار گیرد، دانشآموز به تواناییها و شایستگیهای کامل دست نخواهد یافت.
شاد زیستن برای کودک به همان اندازه مهم است که تغدیه خوب، محبت کردن و حفاظت از او اهمیت دارد. زیرا سلامت روحی، روانی و جسمانی او را تامین میکند.
میزان شادی و خنده در مدارس ما بسیار پایین است. در مدرسه خالی از شادی، سخنگفتن از شادی قدری مشکل خواهد بود. یکی از مشکلات هر جامعه، غفلت از شادی و نشاط و در نتیجه افزایش بیماریهای مختلف روانی از قبیل اضطراب و افسردگی است. زندگی با شادی و نشاط معنا پیدا میکند و در پرتو آن دانشآموزان به ویژه در دوران نوجوانی و جوانی میتوانند پلههای ترقی را بپیمایند. جامعه زنده و پویا جامعهای است که عناصر شادیآفرین در آن فراوان باشد.
در گذشته بهنظر میرسید که وظیفه آموزش و پرورش، تولید عدهای فارغ التحصیل است که فقط بتوانند امرار معاش کنند، اما چنین مینماید که در قرن جدید نظامهای آموزش و پرورش این مرحله را پشت سر گذاشتهاند و سرلوحه تعلیم و تربیت در یک جمله خلاصه شده است: شوق زندگی کردن را به دانشآموزان بیاموزیم». پس باید معتقد باشیم که درحقیقت رشد پایدار ما در گرو شادی پایدار است.
در آموزش و پرورش مدرن، افزون بر مهارتهای خواندن، حساب کردن و نوشتن، نیازهای جدیدی در قالب کسب مهارت زیستن و حل مسأله و چگونگی رویارویی با چالشهای هزاره سوم مطرح شده است. هرگونه ارتباط و تعلیمی که بدون روح تحرک، پویایی و شادی باشد، به شکست منتهی میشود.
روانشناسی به نام دیوید مایرز، سلامت روانی فرد را در میزان داشتن سرخوشی فرد میداند و سرخوشی (خوشحالی) را چنین تعریف میکند: نوعی احساس امنیت. احساس این که زندگی به طور کلی به خوبی میگذرد».
این حالت خوشی و نشاط،زودگذر نیست و دارای دوام نسبتا پایداری است که بستگی به عوامل متعددی دارد.
به گفته مایرز» خوشحالی به سن یا میزان درآمد، مرد یا زن بودن بستگی ندارد، ولی به بعضی خصوصیات شخصیت فرد و مهارتهای او، داشتن روابط نزدیک با دیگران و برخورداری از اعتقادات مذهبی و عمل کردن به آنها مربوط است.
اگر قرار باشد روح دانشآموز پرورش و رشد یابد، باید این روند از روح معلم آغاز شود. چنانچه روح معلم افسرده و ناتوان باشد، شانس ناچیزی برای تقویت و مراقبت از روح دانشآموزان وجود خواهد داشت.
معلمانی که نمیتوانند حضور توانمند خود را هر روز در کلاس درس نمایش دهند، از لحاظ انتقال فکر با دانشآموزان هماهنگ نیستند و برای پاسخگویی به نیازهای دانشآموزان آمادگی ندارند. معلم باید با توجه به هرگونه نقص در درک و دریافت دانشآموز، تلاش کند تا توانایی روشهای جدید تدریس و گرداندن كلاس را در خود کشف كند.
اگر دانشآموزان آگاه شوند که چه باید بخوانند، چرا باید بخوانند، درسی که میخوانند چه سودی در آینده نزدیک و آینده دور برای آنها دارد و مورد کاربرددرس در جامعه کجاست و چگونه مورد استفاده قرار خواهدگرفت، اهداف برای شان روشن خواهد شد.
باکسب این اطلاعات است که دانشآموز به كلاس، درس و معلم خود رغبت پیدا میكند و محیط كلاس و مدرسه برای او شاد و نشاط آفرین میشود.
مدرسه نیز خود از یک روح سرشار برخوردار است. این موضوع به ندرت مورد تایید قرار میگیرد. برخی مدرسه را به عنوان یک ماشین یا کارخانه میشناسند.در حالی كه میتوان شرایطی را در مدرسه به وجود آورد كه اجازه پرورش روح را بدهد و ایجاد نشاط كند.
روشهایی برای فعال کردن مدرسه و کلاس در زیر ارائه میشود. امید است که این روشها باعث شود شوق و انگیزه بیشتری در دانشآموزان به وجود آید.
برخی از اقدامهایی که کارکنان مدارس میتوانند انجام دهندعبارتند از:
- تشخیص اهمیت مطالب غیرکلامی
-توجه به زیبایی محیط آموزشگاه و کلاسهای درس
- نقل داستانهایی درباره مدرسه
- برگـــزاری جشـــنهــا ومراسم مذهبی
- پرورش روح دانشآموزان
- شناسایی علتها به جای توبیخها
داشتن بهداشت روانی سالم نیازمند رعایت اصولی است که هم جنبه مادی و هم جنبه معنوی دارد. در واقع شادابسازی را باید در ابعاد ظاهری و همچنین معنوی جستوجو کرد که هر یک از این موارد شامل بررسی موضوعات و مواردی مهم است که با در نظر گرفتن آنها میتوانیم روان و جسم نوجوان را شاد کنیم. چون نوجوان باید ابتدا از درون وجودش احساس شادمانی داشته باشد و این احساس شادمانی همان حس رضایت از زندگی است که باید در تمامی ابعاد وجودش رخنه کند.یکی از شاخصهای بهداشت روانی احساس رضایت و شادابی است. فردی که احساس میکند نیازهایش بدون برخورد با موانع در حال تامین است، به زندگی خود امید پیدا میكند و به درجهای از رضایت درونی میرسد که همواره او را شاد نگه میدارد.
آموزش و پرورش، کلید فتح آینده است و از دیر باز انتظار از آموزش و پرورش آن بوده که انسانهای فردا را تربیت کند و نسل امروز را برای زندگی در جامعهی فردا آماده سازد.
رسالت آموزش و پرورش، توان بخشیدن به فرد فرد انسانها در جهت توسعهی کامل استعدادهای خود و نیز شناخت توانمندیهای خلاق خود است وبهرهگیری صحیح از تهای اصلاحی به دور از هر گونه افراط و تفریط و یا تعصب کورکورانه میتواند دگرگونیهای مثبتی را در سیستم آموزشی ایجاد کند. کوشش در جهت اصلاحات آموزش و پرورش، مشروط بر ایجاد هماهنگی و تجانس در لایههای مختلف نظام آموزش، قرین با توفیق خواهد بود.
اجرای یک برنامه مبتنی بر طراحی کیفیت آموزش و پرورش، مستم اطلاعات آموزشی جدید میباشد و تقویت تصمیمگیری توسط افراد و مقامات، مستم تعیین مجدد اختیارات و مسؤلیتهای آموزشی خواهد بود. نهایتاً این که حتی اگر به یک نظام اطلاعات آموزشی به خوبی طراحی و اجرا گردد، آثار آن بر کیفیت آموزشی به واسطهی زمینهی سازمانی که در آن عمل میکند، تعیین خواهد شد.
بازنگری در مسائل آموزشی نیاز به برنامه ریزی به عنوان یک مهارت، تخصیص منابع مالی، انسانی و کالبدی دارد و ایجاد هر نوع تغییری در مقولات یاد شده مستم پژوهشهای آموزشی کیفی و میان رشته ای است. همچنین برای ترسیم وضع مطلوب ضرورت دارد دورنمای گسترده تری در نظر گرفته شده و چشم انداز دقیقتری از آینده مدنظر قرار گیرد.
در راستاي بازنگري و برنامهريزي براي كيفيت بخشي به امر آموزش شرایط فیزیکی محیط آموزشی نیز در کنار ساير عوامل در کارآمدي و اثربخشي کار نقش مهمی را ایفا میکند.
بنابرين پيشنهاد ميشود به طراحی فضاهای آموزشی اهميت ويژه داده شود تا موجبات تسهیل درامر تفکر انتقادی و یادگیری فعال فراهم گردد. در حال حاضر با این که به قرن علوم و تكنولوژي وارد شدهایم، ولی با قدم گذاردن به کلاسهای درس، تصور میکنیم که حداقل صد سال به عقب برگشتهایم.در بسياري از كلاسهاي درس نمودي از تغيير و تحول مشاهده نميشود و يا در اكثر آنها به صورت كمرنگ نظارهگر تغييرات آنهم شايد بيشتر صوري و ظاهري ميتوان بود.
در حالي كه میتوان گفت بهترین محیط کلاس درس، محیطی است که در آن شاگردان به مهمانانی شبیه هستند که از آنها به خوبی استقبال میشود و معلمان به منزله ی میزبانان مهمان نواز عمل میکنند. محيط آموزشي بايد به گونهاي باشد كه علاقه و رغبت را نسبت به ساير محيطها در دانش آموزان بيشتر ايجاد كند. در قرن حاضر نسبت به اين دسته از مسائل در كنار عوامل ديگر نه به صورت سطحي و گذرا بلكه به طور اساسي و بنيادي بايد برخورد كرد. البته اين هم نيازمند همت والاي تمام دست اندركاران مسائل آموزشي است زيرا كه مسائل آموزشي ما و از آن جمله فضاهاي آموزشي تا رسيدن به استانداردهاي مطلوب راهي بس طولاني در پيش دارند.
از نظر عوامل فيزيكي محیط یادگیری و تاثير آن در روند آموزش در سالهای اخیر مباحثی مطرح شده و خوشبختانه گامهای اولیه برداشته شده است، اما نیاز به پیگیری و جدیت بیشتری احساس میشود. در این رابطه، نقش مدیران و معلمان مدارس بسیار اساسی و پررنگ تر از سایر عوامل است زیرا آنها میتوانند با در نظر گرفتن سلیقهها و نیازهای دانش آموزان تغییراتی را در محیط مدرسه ایجاد نمایند به نحوی که دانشآموزان احساس رضایت کنند و دلبستگی بیشتری به حضور در محیط مدرسه داشته باشند. البته برای مدارس جدیدالتأسیس در نظر گرفتن مسائل مربوط به ((روانشناسی محیط)) نيز ضرورت تام دارد.
دانشآموزان ساعاتی از روز را در مدرسه میگذرونن و اگه فضاسازی مناسبی در مدارس انجام بشه، به شاد زیستن فرزندان خود کمک کردیم. شاداب سازی مدارس را بایستی در ابعاد ظاهری و ابعاد معنوی جست و جو کرد. نشاط و شادابی در مدرسه باعث رشد و تکامل همه ابعاد وجودی یک دانشآموز در بعد جسمانی، شناختی، عاطفی، اخلاقی و معنوی میشه.
شاد زیستن برای کودک به همون اندازه مهمه که تغدیه ی خوب، محبت کردن و حفاظت از او اهمیت داره. زیرا سلامت روحی، روانی و جسمانی او را تامین میکنه. این در حالی ست که میزان شادی و خنده در مدارس ما بسیار پایینه و این موضوع موجب افزایش بیماریهای مختلف روانی از قبیل اضطراب و افسردگی شده. زندگی با شادی و نشاط معنا پیدا میکنه و در پرتو آن دانشآموزان به ویژه در دوران نوجوانی و جوانی میتونن پلههای ترقی را طی کنن. جامعه زنده و پویا جامعهای است که عناصر شادیآفرین در آن فراوون باشه.
روانشناسی به نام دیوید مایرز، سلامت روانی فرد را در میزان داشتن سرخوشی فرد میدونه و سرخوشی (خوشحالی) را چنین تعریف میکنه: نوعی احساس امنیت. احساس این که زندگی به طور کلی به خوبی میگذره».
در این بین مدارس ، به عنوان یکی از مهم ترین پایگاه های تربیتی نوجوانان ، با ایجاد محیطی با نشاط و مفرح در محیط مدرسه میتونه مفاهیم تربیتی و مذهبی را راحت تر دانش آموزان یاد بده.
در همین راستا راهکارهایی که در زیر به آن اشاره میکنیم برای ایجاد محیط شاد در فضای مدارس و روشهایی برای فعال کردن مدرسه و کلاس میتونه کمک کننده باشه.
- برگزاری کارگاه های آموزشی تربیتی ، روانشناسی برای اولیا
- برگزاری همایش و سمینارهای تربیتی با حضور سخنرانان این حوزه برای اولیا
- برگزاری تئاتر ونمایش گروهی توسط خود دانش آموزان
- برگزاری جنگ خنده در مراسم صبحگاهی یا اعیاد که با گفتن لطیفه های مناسب و اخلاقی باعث ایجاد شور و نشاط و تخلیه هیجانی میشه
- توجه به زیبایی محیط مدرسه و کلاسهای درس
- برگزاری جشنها به مناسبتهای مذهبی و اعیاد ملی و همکاری دانشآموزان در برگزاری آن
- برگزاری مسابقات ورزشی - تفریحی - علمی در بین مدارس و بین دانشآموزان
- برگزاری نمایشگاه نقاشی، شعر، خط و مسابقه قرآن به صورت گروهی
- دعوت از افراد محبوب و موفق دانشآموزان برجسته مثل هنرمندان و ورزشکاران
- اجرای برنامههای صبحگاهی بانشاط و پربار
- پربار کردن کتابخانه مدارس و تشکیل نمایشگاه کتاب با کمک دانش آموزان
- پخش موسیقی آرامبخش در ساعات استراحت
- معرفی الگوهای مناسب علمی، ورزشی، فرهنگی به دانش آموزان
- تبادل تجربیات موفق مدیران در رابطه با شادسازی مدارس
- بها دادن به دانشآموزان پرتحرک، کنجکاو و پرسشگر
- ایجاد فضای سبز و استفاده از رنگهای شاد و جذاب درمحیط مدرسه
- شناسایی افراد خلاق و تشویق آنان در زمینه تغییر واصلاح مدارس
- ایجاد انگیزه در مدیران برای مطالعه درباره شادی و جایگاه آن در تعلیم و تربیت
- توجه به وضع بهداشت محیط مدرسه
- ایجاد فضای مناسب برای تفریحات سالم دانشآموزان
- توجه به نیازهای عاطفی، روحی و روانی دانشآموزان
- مشارکت دانشآموزان در اداره مدرسه
- استفاده از تابلوها و پیامهای بهداشتی شاد و شعرهای شادی آفرین
- تهیه امکانات و مکانهای ورزشی در داخل مدرسه وبیرون از مدرسه
- افزایش مدت زنگهای تفریح
- برگزاری مسافرتها و اردوهای تفریحی – سیاحتی
-پربار شدن ساعات ورزش
- پذیرایی در اعیاد و مناسبتهای مذهبی و غیرمذهبی
-توجه به وسایل صوتی و تصویری در مدارس مخصوصا کامپیوتر
درباره این سایت